Anahtar Yapılar, İyi Kötü ve Çirkin

İYİ, KÖTÜ, ÇİRKİN

“Mutluluk Fabrikaları” sergisi,  Vitra Çağdaş Mimarlık Dizisi (VCMD) kitaplarının ilk adımı olan ‘Ticari Yapılar’ seçkisine paralel olarak düzenlenen ve Türkiye’deki ticari yapılara kritik bir bakış sunan bir sergi. Saitali Köknar’ın küratörlüğünü yaptığı bu sergide farklı gruplar, 19 başlık altında ticari yapıların altında yatan etkileri ve mekan deneyimlerini incelemişlerdir. PATTU Anahtar Yapılar bölümünden sorumluydu.

Serginin genel kurgusu ticari yapıların basit bir tanıtımını yapmaktan çok onların oluşumunda rol oynayan dinamikleri araştırmaktı. Çünkü kentlerin gelişiminde “anahtar” olarak kabul edilen yapıların birçoğunun aslında mimari açıdan çok da bir özelliği yoktu. Örneğin birçok ilin ekonomisinden daha büyük bir ticaret hacmi olan Perpa büyük ihtimalle İstanbul’un en çirkin yapılarındandır. Biz de seçkiyi mimari mükemmellikten çok “en büyük” , “en yüksek” , “ilk” gibi bir takım sıfatlar üzerinden yaptık. Böylece 6 yapı seçmiş olduk: İMÇ, Perpa, Galleria, İş Kuleleri, Karayolları Binası ve Forum İstanbul.

Seçkinin ardından bu yapıların hangi yönlerini karşılaştırmalı olarak sergileyebileceğimizi düşündük. Hepsi ile ilgili niceliksel bilgiler toplamak için arşiv taramasına başladığımızda aslında en masum görünen yapıların bile birçok tartışma sonucu hayata geçirildiğini fark ettik. Böylece hem niceliksel bir karşılaştırma yapabileceğimiz hem de yapıların yapım süreçlerini inceleyebileceğimiz bir haritalama yapmanın en uygun olduğuna karar verdik. Yaklaşık 2 ay boyunca çeşitli gazetelerden, yapıların inşaatı ile ilk haberlerin çıkmasından inşaatın bitimine, hatta yıllar sonra patlak veren skandallar, davalar ya da yeni projelere kadar birçok bilgi derledik.

Tüm bu bilgileri tek bir harita düzlemine dökünce aslında yapıların inşasında yaşanan süreçlerin ne kadar benzer oldukları ortaya çıktı.

Sergiye bir de interaktif bir oyun eşlik ediyor, Antikacıdan aldığımız bir terazinin bir tarafında anahtar yapılar var, diğer tarafta da bu anahtar yapının parasal değerini karşılaştırabileceğiniz bir takım göstergeler; mesela ağaç dikimi, konut yapımı, okul yapımı gibi. Böylece bir AVM’ye harcanan para ile ne kadar ağaç dikilebileceğini, ya da kaç konut yapılabileceğini de karşılaştırabiliyorsunuz.